Burgers steunen het idee van de rechtsstaat volmondig. Maar bij mensen die een beroep op de rechtsstaat deden, overheerst onvrede. Dat is te begrijpen. Ons rechtssysteem is kostbaar, levert niet wat mensen nodig hebben, en is soms ronduit schadelijk. Dat ligt niet aan de spelers, maar aan het spel en strakke, sterk verouderde spelregels. De kennis en technologie om dat te verbeteren liggen klaar.
Maar de juridische infrastructuur zit muurvast. Rechtvaardigheid moet de ruimte krijgen, juist nu. HiiL pleit voor drastische innovatie van de juridische infrastructuur, gericht op tien routes die voor de burger het belangrijkste zijn.
Download het rapport hier:
Onvrede over rechtspleging
HiiL bracht data bij elkaar over hoe de rechtspleging het doet voor mensen. Het gaat om situaties waarin iedere burger terecht kan komen: een noodlottig ongeval, scheiding, ontslag, schulden of mishandeling. Soms zwaar, soms tergend, zoals een burenruzie, een conflict met de gemeente of een misse actie op sociale media. Helpt de overheid de meest voorkomende conflicten effectief op te lossen? En voelen mensen zich rechtvaardig behandeld?
Op geen van deze terreinen lijkt de rechtspleging echt toegerust om de rechtsproblemen van deze tijd aan te kunnen. Procedures zijn verouderd. Ze vergroten tegenstellingen, maken ze complexer en bieden mensen geen begeleiding bij het slaan van een brug. Moderne technologie blijft ongebruikt. De oplossingen komen niet op tijd en passen niet goed genoeg bij de behoeften van mensen.
Alle spelers muurvast in eigen spel
De rechtsstaat zou er moeten zijn voor mensen. Alle actoren in het rechtsstatelijke bouwwerk zullen dit zonder voorbehoud bevestigen. Zelf zien ze ook wel dat het niet zo uitwerkt als het ooit was bedoeld. Maar wat kun je er aan doen? Als rechter? Als advocaat? Als ambtenaar? Als minister?
Lees hoe het Ministerie van Veiligheid en Justitie klem zit in eigen werkwijzen. Hoe politici daarop stuklopen. Hoe de advocatuur zo is dichtgeregeld, dat er geen goede gestandaardiseerde diensten voor de problemen van gewone mensen kunnen ontstaan. Hoe innovatie stuk loopt. Hoe de rechtspraak wettelijk verplicht is om te werken met procedures die ongeschikt zijn voor de problemen die mensen als individu ervaren. En hoe de overheid vervolgens het gebruik ontmoedigt van de meest basale rechtstatelijke voorziening, de toegang tot een onafhankelijke neutrale rechter.
Ruimte voor rechtvaardigheid in nieuw Ministerie
Nederland heeft nieuwe wegen naar rechtvaardige oplossingen nodig. Routes waarop mensen zich gehoord voelen en waarop ze tijdig en effectief hun bestemming kunnen bereiken. Tien van die routes, voor de meest voorkomende situaties, zouden al snel tot een soort hoofdwegennet kunnen leiden.
Maurits Barendrecht, Krijn van Beek en Sam Muller kennen als geen ander het functioneren van de rechtspleging in Nederland en daarbuiten. Hun rapport beschrijft hoe de juridische infrastructuur moet veranderen. Het bevat een schets voor een nieuw ministerie dat vol kan inzetten op een rechtvaardige samenleving, waarin burgers zich werkelijk als mensen gehoord en verbonden voelen. Met name als het er echt om spant. Dat is de inzet.
